Service-Learning

Service-learning is een ervaringsgerichte onderwijsvorm die leerinhouden en maatschappelijk engagement verbindt. In een service-learning vak gaat een student een maatschappelijk engagement aan, reflecteert daarover en leert zo op persoonlijk, vakinhoudelijk en sociaal-maatschappelijk vlak.

Service-learning is een vorm van ervaringsgericht onderwijs. Daaronder verstaan we onderwijsvormen die de nadruk leggen op peaktijkervaring die doorgaans buiten de schoolse context plaatsvindt. Om van service-learning te kunnen spreken, moet de praktijkervaring er een van maatschappelijk engagement zijn, waarbij de student zich ten dienste stelt van een organisatie, gemeenschap, of de samenleving als geheel. In een service-learning vak doen studenten bovendien een maatschappelijke dienstverlening die aansluit bij de leerinhouden van hun opleiding. De pedagogie helpt studenten om hun persoonlijk en professioneel leren te koppelen aan ‘de wereld’, de authentieke context van de samenleving waarin ze leven. Die koppeling gebeurt door kritische reflectie, doelgericht nadenken over de ervaring om zo tot leren te komen. Reflectie vormt daarmee de brug of het ‘koppelteken’ tussen de ‘service’ en ‘learning’ in service-learning.

Hoe service-learning praktijken vormkrijgen, is in sterke mate context-afhankelijk. Er bestaan dan ook verschillende uitingen en interpretaties van wat service-learning is en kan zijn. Maar ondanks de verscheidenheid, identificeren we drie kernprincipes die service-learning praktijken karakteriseren en onderscheiden van andere vormen van ervaringsgericht en maatschappijbetrokken onderwijs:​

Bovenstaande drie kernprincipes zijn ook terug te vinden in de service-learning definitie zoals geformuleerd door de European Association of Service-Learning in Higher Education (EASLHE):

“Service-learning in hoger onderwijs is een ervaringsgerichte onderwijsmethode waarbij studenten zich engageren in dienst van de samenleving, kritisch reflecteren op deze ervaring en er persoonlijk, sociaal en academisch uit leren. De activiteiten richten zich op menselijke, sociale en ecologische noden vanuit het perspectief van sociale rechtvaardigheid en duurzame ontwikkeling, en zijn erop gericht het leren in hoger onderwijs te verrijken, burgerlijke verantwoordelijkheid te bevorderen en gemeenschappen en de samenleving te versterken. Service-learning wordt altijd erkend met studiepunten (ECTS).”

Naast ‘service-learning’ bestaan er nog heel wat andere termen om maatschappelijke dienstverlening als onderdeel van een onderwijsprogramma aan te duiden. Deze termen verwijzen naar gelijkaardige praktijken, al legt elke term eigen accenten. Binnen het Vlaamse hoger onderwijs wordt naast service-learning ook gesproken van Community Service Learning (CSL) en Community Engaged Learning (CEL), welke beide expliciete nadruk leggen op het belang van de betrokkenheid van maatschappelijke partners, en civic learning, waarbij de focus ligt op betrokkenheid van de nabije omgeving van de hogeronderwijsinstelling.

Binnen het Vlaams Netwerk voor Service-Learning in het Hoger Onderwijs kiezen we ervoor om de term ‘service-learning’ te hanteren. Dit doen we omdat we ons zo kunnen verbinden aan de evoluties van het concept in Latijns- en Noord-Amerika, en omdat ook de European Association of Service-Learning in Higher Education (EASLHE) kiest voor deze term. Op deze manier sluiten de praktijken in het Vlaamse hoger onderwijs aan bij een bredere internationale beweging. We kiezen voor een schrijfwijze van ‘service-learning’ mét koppelteken, omdat we deze schrijfwijze zien als een visuele voorstelling van de drie kerncomponenten van service-learning: ‘dienen’, ‘leren’, en ‘reflecteren’ als het koppelteken dat beiden met elkaar verbindt.

Er zijn verschillende redenen om service-learning als onderwijsvorm te integreren in de curricula van het Vlaamse hoger onderwijs. Voor zowel studenten, als de samenleving, docenten én hogeronderwijsinstellingen kunnen de principes een meerwaarde vormen. Hierbij een kort, niet-exhausief overzicht van de meerwaarde die service-learning kan bieden aan betrokken partners:

Service-learning bestaat er in alle geuren en kleuren. Naast de drie kernprincipes ‘maatschappelijk engagement’, ‘vakinhoudelijke verdieping’ en ‘kritische reflectie’, zijn er nog verschillende kenmerken die van een service-learning vak een kwalitatieve service-learning praktijk maken: